.jpg){kind=link}
Thực đơn
Bò vàng phương Nam
Giống bò Vàng phương Nam được phân hóa và chọn giống ở nhiều quốc gia khác nhau cho ra những giống đa dạng khác nhau mặc dù chia sẻ chung những tính trạng và thể trạng khá tương đồng
Giống bò này còn gọi là bò vàng không u Trung Quốc nhưng Trung Quốc cho rằng bò vàng phương Nam không chỉ là kết quả lai giống giữa hai nhóm bò này mà còn có máu của bò bản địa Trung Quốc và họ chỉ gọi nó là bò vàng (hoàng ngưu)[1], đây là một trong ba giống bò chính của Trung Quốc với hai giống bò Trung tâm và giống bò phương Nam. Giống bò vàng không u Trung Quốc là giống nền để lai tạo ra giống bò vàng Việt Nam, và giống ở Phúc Kiến làm nền để lai tạo ra giống bò vàng của Philippines. Ở vùng Quảng Đông, món ngẩu pín là một đặc sản.
Ở Philippine thì bò vàng cũng được gọi là giống bò bản địa của quốc gia này do việc lai tạo giữa giống bò vàng phương Nam du nhập vào đây từ Phúc Kiến với những đặc điểm tương đồng[1] Ở Philippine giống bò này được bản địa hóa trong thời kỳ thực dân Tây Ban Nha cai trị.
Với sự lai tạp, giống bò này trở nên đa dạng trong màu sắc, từ màu trắng cho đến màu cam, màu nâu đậm, nhiều giống có tầm vóc to hơn nhưng cũng có những giống có tầm vóc bé đi, trong đó những con cái nặng từ 280 và 300 kilôgam (620 và 660 lb).[2]. Bốn dòng của giống này được công nhận ở Philippine là
Bò địa phương (bò vàng) có nguồn gốc từ bò Ấn Độ (Bos Indicus) và bò vàng Trung Quốc không có u, do quá trình buôn bán, trao đổi mà du nhập vào Việt Nam. có nguồn gốc từ nhiều giống bò của các nước lân cận như Lào, Campuchia, Mianma, Ấn Độ và Trung Quốc nhưng chủ yếu được hình thành từ hai giống bò Trung Quốc và Ấn Độ. Qua nhiều đời tạp giao giữa các giống bò trên đã hình thành nên giống bò vàng Việt Nam.
Giống bò vàng phương Nam này được phân lập và cải tạo thành nhiều giống bò khác nhau phân bố rãi rác khắp đất nước từ Bắc tới Nam và gọi chung là Bò vàng Việt Nam (hay bò nội, bò ta, bò cỏ) với các giống bò như bò địa phương (bò Thanh Hóa, bò Nghệ An), bò H'Mông (bò Mèo), bò Phú Yên (bò Cóc), bò Bảy Núi (bò cu, bò phèn). Bò nội thường có sắc lông màu vàng, vàng nhạt hoặc vàng cánh dán và không có thiên hướng sản xuất rõ rệt.
Những giống bò vàng này nhìn chung thành thục sớm, mắn đẻ, khả năng thích nghi cao, chịu đựng kham khổ tốt, ít bệnh tật. Giống bò vàng Việt Nam nặng tầm 250 ki lô gam, sản lượng thịt bò vàng Việt Nam đạt khoảng 45-50% tỷ lệ thịt. Ngoại hình xấu, vóc người thấp ngắn, mình lép, mông lép, ngực lép, trán lõm. Tầm vóc nhỏ bé, không thể dùng làm nền để lai tạo với các giống bò chuyên thịt (bò lai Sind) hoặc sữa. Khả năng sản xuất thấp về mọi mặt, giá trị kinh tế thấp.
Vùng Hà Giang có phân bố của nhóm bò H'Mông. Bò H’Mông hay còn gọi là bò u Cao Bằng vì những con đực nhìn giống như bò tót, có thể nặng tới 700 kg. Chúng là một giống bò độc đáo có thân hình vạm vỡ, u vai nhô cao như bò tót, cơ bắp cuồn cuộn to hơn bất cứ giống bò nội địa nào của Việt Nam. Bò vùng cao đa số có màu lông vàng nhạt, một số ít màu cánh gián, hoặc đen nhánh.
Tai to, lưng võng, mông dài, chân cao, vai có u gồ lên, rất thuận tiện cho việc cầy kéo, sản xuất, bò có tầm vóc cao to bình quân nặng từ: 450 – 500 kg. Là giống bò có sức vóc sản xuất tốt, thịt ăn mềm ngon. Giống bò đực có thế lên tới 400–600 kg. Bò đực trưởng thành có khối lượng cơ thể đạt 400–450 kg, bò cái trưởng thành có khối lượng cơ thể đạt 250–280 kg, tỉ lệ thịt xẻ khá cao lên đến 52,12%, tỉ lệ thịt tinh (thịt lọc) đạt 40,33% so với bò vàng Việt Nam tỉ lệ này là 42% và 33%.
Bò H’Mông là đối tượng của những cuộc chọi bò, một nét văn hóa ở vùng Cao Bằng nhân dịp đầu xuân. Lễ hội chọi bò huyện Bảo Lâm được tổ chức hằng năm vào ngày 20 tháng Giêng âm lịch, nhằm phát triển, bảo tồn và quảng bá nét đẹp bản sắc văn hóa các dân tộc địa phương. Bò phải có vóc dáng to lớn, thể chất khỏe mạnh, béo tốt, màu sắc đặc trưng. Phải có bộ chân dài, bắp đùi to, da mịn, lông mỏng mượt, khoẻ mạnh, cặp sừng cân đối, yếm ngực sâu, sườn nở, mông vai rộng, dáng đẹp kèm theo cả tiêu chí sinh đẻ đều đặn đúng quy chuẩn, các con sinh ra phải đều khoẻ, đẹp. Những chú bò chọi sau khi kết thúc lễ hội sẽ được chủ nhân giữ lại để chăm sóc, dùng làm sức kéo cày bừa, huấn luyện để mùa lễ hội năm sau trổ tài chứ không bị mổ bán như tại các lễ hội chọi trâu ở các tỉnh khác. Nhờ đó mà đồng bào giữ được giống bò tốt, lai tạo ra nhiều con giống có chất lượng, phát triển đàn bò ngày càng nhiều hơn
Bò Vàng Lạng Sơn làm nhóm bò phân bố ở vùng Lạng Sơn, giáp Trung Quốc, khối lượng của giống bò Vàng Việt Nam nuôi tại Lạng Sơn từ 2 đến 5 năm tuổi là 209,26 kg, cao nhất là 235 kg (bò đực) đến thấp nhất là 183,60 kg (bò cái). Đối với từng giới tính, khối lượng bò cái là 183,60 kg và bò đực là 235,00 kg, có khi con cái có khối lượng 180–230 kg và con đực 300–350 kg. Bò Vàng Lạng Sơn có tầm vóc trung bình, kết cấu vững chắc, chiều cao vai đạt 100–104 cm; cao khum là 111–113 cm.
Giống bò Vàng Thanh Hóa có tầm vóc nhỏ hơn so với các nhóm bò Vàng Việt Nam khác. Thân hình chữ nhật dài, đầu bò cái thanh hơn bò đực, sừng ngắn, trán phẳng hoặc hơi lõm, bò đực mõm ngắn hơn bò cái, mạch máu nổi rõ trên mặt, mắt to nhanh nhẹn. Cổ bò cái thanh và nhỏ hơn bò đực. Yếm của bò kéo dài từ hầu đến ức, da cổ, yếm có nhiều nếp nhăn nhỏ. Bò đực có u, tuy không to, song bò cái không có u; lưng hông thẳng, hơi rộng, bắp thịt nở nang; mông hơi xuôi, ngắn và lép.
Ngực tương đối sâu nhưng lép, bụng to tròn, không sệ; bốn chân cứng cáp, thanh tú, hai chân trước thẳng, hai chân sau ở một số con có chạm kheo. Khối lương trung bình từ 2 đến 5 năm tuổi là 189,80 kg, bò cái là 184,40 kg và đực là 195,10 kg, trong lúc đó, khối lượng trưởng thành ở bò cái là 180–200 kg và bò đực là 250–320 kg. Bò Thanh Hoá đẻ sớm, phối giống lần đầu vào lúc 22-24 tháng tuổi. Ưu điểm nổi bật của bò là chịu đựng tốt trong điều kiện dinh dưỡng thấp, chịu nóng tốt.
Bò Nghệ An có tầm vóc lớn nhất trong số các nhóm bò Vàng Việt Nam, khối lượng đạt tới 200,00 kg (bò cái) và 243,30 kg (bò đực) từ 2 đến 5 tuổi. Hình dáng đặc trưng là tiền thấp hậu cao ở bò cái và ngược lại ở bò đực là tiền cao hậu thấp. Màu lông vàng sẫm là chính, chiếm 75%, còn lại có màu vàng nhạt hoặc màu vàng đen. Da mỏng lông mịn. Đầu bò đực thô và đầu bò cái thanh. Trán rộng phẳng, thỉnh thoảng có con hơi lõm đỉnh trán hơi dô lên, mắt lồi, mõm rộng; tai to đưa ngang. Sừng bò đực hình búp măng mập, chỏm màu đen, chân sừng màu tro; sừng bò cái nhỏ, dài và cong về phía trước. Cổ bò đực dày, tròn, bò cái thanh và dài, yếm to kéo dài từ hầu đến xương mỏ ác. Bò đực có u vai cao hơn bò cái.
Ở vùng này còn có giống Bò U đầu rìu, là giống bò có nguồn gốc ở Nghệ An, Hà Tĩnh, tập trung chủ yếu tại huyện Nam Đàn (tỉnh Nghệ An), huyện Kỳ Anh (tỉnh Hà Tĩnh) và một số địa phương lân cận. Bò có màu lông từ vàng đến nâu nhạt, cao khoảng 110–115 cm. Đặc điểm nổi bật là ở con đực có u vai màu hơi đen giống hình cái rìu nên gọi là “u đầu rìu”. Mặt thanh, sừng ngắn to ở bò đực, nhỏ ở bò cái; tai nhỏ, thẳng, yếm thẳng và gọn; lông thưa, ngắn và mịn; đuôi dài, chỏm đuôi có màu đen. Bê sơ sinh đạt trọng lượng 13–16 kg/con, đến tuổi trưởng thành con cái đạt 190–20 kg/con, con đực đạt 270–320 kg/con. Tuổi phối giống lần đầu ở bò cái là 15 – 18 tháng tuổi.
Bò Vàng Phú Yên là đặc trưng cho giống bò Vàng Việt Nam của vùng Duyên hải miền Trung, được phân bố tại các tỉnh Duyên hải miền Trung từ Đà Nẵng, Quảng Nam đến Ninh Thuận, Bình Thuận. Giống bò Vàng Phú Yên có màu lông nâu-vàng toàn thân, song ở bò đực đậm màu hơn so với bò cái. Giống bò Vàng Việt Nam nuôi ở tỉnh Phú Yên là tốt nhất của Việt Nam. Bò Vàng Phú Yên thích nghi tốt trong nhiệt đới nóng và khô, phát triển được trong điều kiện thức ăn nghèo nàn của địa phương.
Bò phát triển cân đối, chắc chắn, đầu ngắn và nhỏ, dài thân và lưng rộng, ngực rộng và sâu. Bò có tầm vóc trung bình lớn, khối lượng cao hơn so với giống bò Vàng Việt Nam nuôi tại các địa phương Lạng Sơn, Bà Rịa-Vũng Tàu, Thanh Hoá, song nhỏ hơn bò Vàng Việt Nam nuôi tại Nghệ An. Khối lương bò Vàng Phú Yên từ 2 đến 5 năm tuổi của bò cái là 187,90 kg và bò đực là 235,70 kg có khi đạt 200–230 kg và 5 năm tuổi đạt 220–250 kg.
Hiện nay, tại Phú Yên hiện nay phát triển giống bò theo hướng bò lai (Sind hóa đàn bò), chỉ còn ở huyện Sông Hinh có đàn bò gần 30.500 con trong đó bò cóc còn chiếm trên 78% tổng đàn, hay Tuy An có đàn bò hơn 41.300 con nhưng chỉ có 28,2% bò lai. Dự kiến Phú Yên chú trọng nhân giống bò lai ở các huyện có lượng bò thương phẩm lớn nhưng bò nội chiếm tỉ lệ lớn, cải tạo đàn bò thịt theo hướng loại thải bò nội kém chất lượng. Cũng có ý kiến cho rằng cần chọn lọc nhân thuần đàn bò Phú Yên tiến tới xây dựng thương hiệu giống bò Phú Yên, xác định những đặc điểm cơ bản về nguồn gốc, ngoại hình, khả năng phát triển và sinh sản của giống bò Phú Yên để đăng ký chất lượng và quảng bá rộng rãi.
Có nhóm Bò Vàng Bà Rịa-Vũng Tàu. Nhóm bò Vàng này có thể đại diện cho giống bò Vàng Việt Nam nuôi tại vùng Đông Nam Bộ. Chúng phân bố rộng ra tại các tỉnh miền Đông Nam Bộ như Đồng Nai, Bình Phước, Bình Dương, Tây Ninh. Bò Bà Rịa-Vũng Tàu có màu lông vàng, số ít có màu vàng sáng hoặc vàng cánh gián đậm. Tầm vóc to hơn các nhóm bò địa phương Thanh Hoá và Lạng Sơn, nhưng nhỏ hơn nhóm bò Vàng Nghệ An và Phú Yên. Khối lượng trung bình từ 2 đến 5 tuổi của bò cái đạt 189,20 kg và bò đực đạt 194,70 kg. Bò có yếm cổ ngắn.
Là một giống bò nội địa của Việt Nam được nuôi ở vùng Bảy Núi thuộc Tri Tôn, An Giang. Chúng có lai tạo gần gũi với các giống bò trắng ở Campuchia. Bò đua bản địa chính gốc Bảy Núi có đặc điểm nhỏ con nhưng thân mình liền lạc, nhanh, mạnh và bền, có dáng thấp, dáng nhỏ, gọn. Vóc dáng bò phần ngực nở, phần bụng hơi thon về phía mông, đôi chân sau khỏe. Bốn chân bò cao, mỗi chân có đủ bốn móng bám đất tốt, chân sau của bò bước tới cách dấu chân trước hai tấc. Chúng có sự phân bổ cơ, xương rất đặc thù, cho phép bò có được sức rướn, sức bật nhanh mà đảm bảo được sức bền.
Bò có đôi mắt sáng, hai sừng cong đều hướng về phía trước. Trên mặt bò có xoáy thẳng, xoáy ót giữa hai sừng nằm trước dây xỏ mũi khi thắt lại. Trên lưng có xoáy ngay giữa, cách cái gu bò chừng một tấc là tốt. Những cái xoáy lông trên trán, trên thân và dưới cạnh tai là những đặc điểm này chỉ có ở loại bò cu lông vàng có nguồn gốc ở Bảy Núi. Bộ lông nhuyễn bám sát da ít thấm nước hay gặp mưa bò chịu lạnh giỏi. Bò bảy núi có sắc lông vàng chiếm ưu thế, chúng có sắc vàng, lem tự nhiên, trong đó những con lông, móng, sừng đều màu vàng gọi là bò Phèn.
Thực đơn
Bò vàng phương NamLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Bò vàng phương Nam